Тұрсынғали Еділов: Ұлттық құраманың көшбасшысын анықтау керек

Бокстан Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жаттықтырушысы Тұрсынғали Еділов Prosports.kz сайтына берген сұхбатында команданың Токиода өтетін Олимпиада ойындарына дайындығын жоғары бағалады.

- Бокстағы жолыңыз қалай басталды? Неліктен дәл осы спорт түрін таңдадыңыз?

- Боксты он үш жасымнан бастадым. Менің туған ауылым Тасқарас қаласында көп адамдар спортпен шұғылданғанды ​​жақсы көретін. Бұрын Алматыда жаттығып жүрген тәжірибелі жаттықтырушы Михаил Краснянскийдің қолына түсу сәті түсті. Ол мелиоратор жұмысын кешкі жаттығумен ұштастырды. Бала кезімізде бәріміз бір нәрсеге қол жеткізіп, көшбасшы болғымыз келді. Содан бері мен боксты жақсы көремін. Ол кезде біздің бір арманымыз болды - КСРО спорт шебері болу. Бұл беделді болып саналды.

Мен мектепті аяқтағаннан кейін жаттығуым "Динамо" спорт қоғамында жалғасты. Алматыда мен ұзақ уақыт жұмыс таба алмадым, тұратын жерім болмады. Мен құрылыс алаңында жұмыс істедім, кешке жаттығуларға барып, қатты шаршадым. Осыған қарамастан мен өзіме сендім, үлкен мақсат болды.

- Сіз КСРО-ның еңбек сіңірген жаттықтырушысы Станислав Болдыревтің басшылығымен жаттықтыңыз. Осы жаттықтырушының ерекшелігі неде және сол жаттығулардың бірін өз жұмысыңызда қолдануға тырыстыңыз ба?

- Мен Болдыревке бірден жете алмадым. 1978 жылы мен әскерге шақырылдым, және екі жыл бойы ешқандай жаттығуларым болмады. Алты айдан кейін Ауған соғысы басталды. Өмірім полигон мен жаттығу алаңында өтіп жатты. Көптеген адамдар Ауғанстанға келгісі келді, бөлімшеге хат жазды. Біз бір кездері ақымақ та болдық-ау! Менің әскери қызметім аяқталғаннан кейін мен Станислав Михайловичпен бірге жаттығуды бастадым.

Болдырев «Динамо» баскетболын жақсы көретін. Біз Станислав Михайловичпен баскетбол ойыны кезінде таныстық, мен қарама-қарсы командада ойнадым, көп гол соғып, жаттықтырушылардың көңілінен шықтым. Осыдан кейін біз бірге жұмыс жасай бастадық.

Станислав Михайлович талантты боксшы, жұмысының нағыз фанаты. Оның қол астында Қазақстаннан бокстан бірінші әлем чемпионы Валерий Рачков дайындалды.

Болдырев тауда жақсы жаттығулар өткізді, топтық жұмысты ұйымдастырды және оны үнемі аяққа жұмыс істеуді үйретті. Мен одан көп нәрсе үйрендім. Мен команданы басқара бастаған кезде мен оны спортшылармен жұмыс істеуге қызықтырдым. Станислав Михайлович менің кеңесшім болды. Мен оған ризамын, қазір ондай жаттықтырушылар жоқ. Станислав Михайлович әрқашан Олимпиада чемпионын тәрбиелеуді армандайтын. Нағыз жаттықтырушы еді! Осыдан кейін мен оның барахолада сауда-саттықпен айналысып жүргенін көргенімде, жүрегім ауырды.

- Сіздің жаттықтырушылығыңыз туралы айта отырып, атақты грек-рим күресінен жаттықтырушы Вадим Псарев жайлы көп айтасыз. Сіз ол кісімен жеке таныс болдыңыз ба?

- Біз бірге жұмыс жасадық. Грек-римдіктердің үлкен залы болды, бізде шағын ғана. Біз үшін олар аңыз болды. Мен атақты балуандарды көрдім: Назаренко, Быков, Резанцев. Оларда темірдей тәртіп болды. Біз тіпті есікті ашудан қорқатынбыз.

- 90-шы жылдарда қалайша бапкер болуды шештіңіз?

- Мен «Динамода» болдым. Болдырев пен Аникин баскетбол ойындарын ұйымдастырды, олар боксшылармен ойнады. Бірте-бірте ақылы бокс топтары пайда болды. Ол кезде Болдырев интернатта жұмыс істеп, Ермахан Ибраимовқа көмектесіп, оны Динамоға спарринг үшін алып келді. Станислав Михайлович бірден Ибраимовтың Олимпиада ойындарының чемпионы болатынын айтты. Станислав Михайлович Ермахан Ибраимовтан кейін мен жаттықтым. 1996 жылы Атлантадағы Олимпиадада Ибраимов қола жүлдегер атанды.

- Бекзат Саттарханов сізбен бірге жаттығуға келген күн есіңізде ме? Сіз оның әлеуетін бірден байқадыңыз ба?

- Ол көзіме бірден түсті. 1999 жылы мен оны ұлттық құрамаға тарта бастадым. Ол өзінің еңбекқорлығын, жақсы функционалдығын, төзімділігін көрсетті.

- Сиднейдегі Олимпиада туралы айтып берсеңіз.

- Олимпиада ойындары өте қиын болды. Залдар болмады, ақша да болмады - бәрі қарызға жасалды. Құдай бәрін көріп тұр ғой. Егер сіз жұмысқа барыңызды салсаңыз, ол сіздің еңбегіңізді бағалайды. Қорқа да бастадыө. Біз кем дегенде бір алтын аламыз деп жоспарладық. Содан кейін мен ұлттық құрамның құрамын 70% өзгертіп, үлкен қатерге бардым.

- Қазір сіздің бапкерлік жұмысыңыз қалай жүріп жатыр?

- Мен әрқашан үй салып, онда бокс залы салуды армандадым. Бұл арман орындалды. Мен үйімнің бірінші қабатын жаттығу үшін жабдықтадым.

- Сіздің ойыңызша, Қазақстанда әуесқой және кәсіпқой бокста қазір не жетіспейді?

- Өз ісіне деген адалдық жетіспейді. Боксқа қалай қарайсыз, ол да сізге де солай қарайды.

- Біздің команда Токиода өтетін Олимпиада ойындарына дайын деп ойлайсыз ба?

- Біздің боксшылар 100% дайын деп санаймын. Топтың көшбасшысын анықтап, әр қарсыласты байсалды бағалау керек.

- Карантин кезінде боксшыларға жаттығуға қалай кеңес бересіз?

- Өзіңізге қамқорлық жасап, күш жинау керек. Мүмкіндігінше гантельдерді қолданған дұрыс.